یەکێک لە کۆنترین و وردترین ساڵنامەکانی جیهان سەر بە ئێرانە کە ڕەگ و ڕیشەی لە مێژوو و کولتووری کۆنی ئەو وڵاتەدا هەیە. ساڵنامەی ئێرانی خاوەنی مێژوویەکی چەند هەزار ساڵەیە کە لە لایەن خەڵکی ئەو خاکەوە لەسەر بنەمای جووڵەی خۆر و گۆڕانی وەرزەکان دامەزراوە. ئەم ساڵنامەیە نەک هەر ئامرازێکە بۆ پێوانەکردنی کات، بەڵکو بە بەشێک لە شوناسی کولتووری و کۆمەڵایەتی ئێرانییەکان دادەنرێت.
لێرەدا دەتوانن تەواوی وەشانی ڕۆژمێری ئێرانی بە زمانی کوردی ببینن یان وەک فایلێکی PDF دایبەزێنن. ساڵنامەیەک کە هەم پراکتیکییە و هەم وەبیرهێنەری مێژوو و داب ونەریتی هاوبەشی نێوان ئێرانییەکان و کوردەکانە.
مێژووی ساڵنامەی ئێران
ساڵنامەی ئێرانی بە شێوەیەکی باو بە ساڵنامەی هەتاوی یان ساڵنامەی کۆچی هەتاوی ناسراوە. چونکە ساڵنامەیەکی هەتاوییە کە ساڵی نوێ ڕێک دەکەوێتە یەکەم ڕۆژی جەژنی نەورۆزەوە. سیستەمی ژماردنی ساڵانی ئەم ساڵنامەیە لەسەر کۆچی پێغەمبەری ئیسلام (کۆچی) دامەزراوە. بۆیە ئەمساڵ کە ساڵی ١٤٠٤ـە، لە ڕاستیدا ژمارەی ساڵەکانی کۆچی پێغەمبەر پیشان ئەدات.
ڕۆژمێری ئێران تەنیا خشتەی ڕۆژ و مانگ نییە، بەڵکو پەیوەندییەکی قووڵی لەگەڵ کولتوور و مێژوو و ڕێوڕەسمەکانی ئێراندا هەیە. ئاهەنگە کۆنەکان لەوانە نەورۆز، مێهریگان و یەڵدا، لەسەر بنەمای ئەم ساڵنامەیە بەڕێوەدەچن و لە هەزاران ساڵ لەمەوبەرەوە تا ئێستا ڕۆڵێکی گرنگیان لە داڕشتنی ناسنامەی ئێراندا هەبووە.
سەرەتای ساڵ و نەورۆز
سەری ساڵی نوێی ئێران لە ڕۆژی 1ی مانگی خاکەلێوەوە دەست پێدەکات، کە ئەو ڕۆژە هاوکاتە لەگەڵ ساتی تێپەڕینی خۆر لەگەڵ خاڵی دەستپێکی بەهاردا (یەکسانە بە ٢٠ یان ٢١ی ئازار لە ساڵنامەی زاینیدا). هەر لەبەر ئەم هۆکارە، ڕۆژی سەرەتای ساڵ، یان نەورۆز، بە وردی بە پێگەی فەلەکییەکەی دیاری دەکرێت و بەروارەکەی لە ساڵنامەی زایینیدا ڕەنگە ٢٠ یان ٢١ی ئازار بێت.
ناوی مانگەکان و درێژیی هەر مانگ
ساڵنامەی ئێران وەک هەر ساڵنامەیەکی تر ١٢ مانگی هەیە. ناو و ژمارەی ڕۆژەکانی هەر مانگێک بەم شێوەیەن:
فروردین: خاکەلێوە — 31 ڕۆژ
اردیبهشت: گوڵان — 31 ڕۆژ
خرداد: جۆزەردان — 31 ڕۆژ
تیر: پووشپەڕ — 31 ڕۆژ
مرداد: گەلاوێژ — 31 ڕۆژ
شهریور: خەرمانان — 31 ڕۆژ
مهر: ڕەزبەر — 30 ڕۆژ
آبان: خەزەڵوەر — 30 ڕۆژ
آذر: سەرماوەز — 30 ڕۆژ
دی: بەفرانبار — 30 ڕۆژ
بهمن: ڕێبەندان — 30 ڕۆژ
اسفند: ڕەشەمە — بەزۆری ٢٩ ڕۆژ (٣٠ ڕۆژ لە ساڵانی پڕدا)
لە ڕاستیدا شەش مانگی یەکەمی ساڵ ٣١ ڕۆژە و مانگەکانی دواتر ٣٠ و ٢٩ ڕۆژیان هەیە. مانگی “ڕەشەمە” هەر چوار ساڵ جارێک ٣٠ ڕۆژی دەبێت.
ساڵی پڕی ئێران چۆن دبێت؟
بەپێچەوانەی ساڵنامەی زاینی، کە یاسایەکی ساکاری هەیە کە هەر چوار ساڵ جارێکە و جگە لە بەدەرەکان. دیاریکردنی ساڵێکی پڕ، لە ساڵنامەی ئێراندا لەسەر بنەمای حیسابات و پێگەی فەلەکی هاوسەنگی بەهارییە. بە واتایەکی تر ٣٠ ڕۆژ بوونی مانگی ڕەشەمە پەیڕەوی حیساباتی فەلەکناسی و ئەلگۆریتمی ساڵنامەی فەرمییە.
جیاوازی سەرەکی لەگەڵ ساڵنامەی زاینی
وەک دەبینین ساڵنامەی زاینی کۆمەڵێک جیاوازی لەگەڵ ساڵنامەی ئێرانیدا هەیە. یەکەم جیاوازی نێوان ئەو دوو ساڵنامەیە بنەمای دەستپێکردنی ساڵەکەیە. ساڵی هەتاوی بەزۆری لە 20 یان 21 ی ئازار لەگەڵ هاوسەنگی بەهاریدا دەست پێدەکات، لە کاتێکدا ساڵی زایینی لە 1ی کانوونی دووەم و لە سەرەتای زستاندا دەست پێدەکات.
هەروەها بخوێنەوە: شارە کوردەکانی ئێران بناسە
جیاوازی دووەم لە نێوانیاندا پەیوەندی بە یاسای ساڵی پڕەوە هەیە. گریگۆری یاسای بیرکاری بەکار دەهێنێت، وەک دابەشکردن بە 4، دەگمەنی سەدە، و 400. بە پێچەوانەوە، ساڵنامەی ئێرانی حیساباتی فەلەکی بەکاردەهێنێت بۆ دیاریکردنی ساڵی پڕ. جیاوازییەکی دیکەی نێوان ئەو دوو ساڵنامەیە، دانانی ژمارەی ساڵەکانە.
دانانی ژمارەی ساڵەکان بە هەتاوی لە کۆچی پەیغەمبەری موحەمەد(سڵاوی خوای لەسەر بێ) دەستی پێکرد کە هاوکاتە لەگەڵ ساڵی ٦٢٢ی زایینی. بەڵام ساڵنامەی زاینی بە لەدایک بوونی عیسای پێغەمبەر دەستی پێکرد و ئێستا ٢٠٢٥ ساڵ بەسەر ئەو ڕووداوەدا تێپەڕیوە.
جیاوازی لەگەڵ ساڵنامەی مانگی (کۆچی مانگی)
ساڵنامەی مانگی جیاوازی زیاتری لەگەڵ ساڵنامەی کۆچی یان ئێرانیدا هەیە. ساڵنامەی مانگی، یان هەمان کۆچی مانگی لەسەر بنەمای خولانەوەی مانگە و ساڵێکی مانگی نزیکەی ٣٥٤ ڕۆژی هەیە. واتە نزیکەی ١١ ڕۆژ کەمترە لە ساڵی هەتاوی. هەر لەبەر ئەم هۆکارەش بۆنە مانگییەکان وەک ڕەمەزان یان جەژنی قوربان ساڵانە نزیکەی ١٠-١١ ڕۆژ زووتر لە ساڵی هەتاویدا ڕوودەدەن. لە کاتێکدا ساڵنامەی ئێران سەقامگیری وەرزی هەیە و ساڵڕۆژی هەموو بۆنە کۆنەکان لە هەمان وەرزدا بەڕێوە دەچێت.
بەکارهێنانی ڕۆژمێری فارسی لە نێو کورددا
کوردەکانی ئێران بۆ هەموو کاروبارەکانی ڕۆژانە و پەروەردەیی و ئیداری لە ساڵنامەی فەرمی ئێران کەڵک وەردەگرن، بەڵام ساڵنامەی کوردی زیاتر کەلتووری و نەریتییە و بەزۆری لە ڕێوڕەسم و ئاهەنگە کۆنەکاندا، لەوانە نەورۆز و ڕێوڕەسمە ناوخۆییەکان بەکاردێت.
لە وڵاتی عێراق و وڵاتانی دیکەی ناوچەکەدا، ساڵنامەی زاینی باوە و کوردەکانیش هەمان ساڵنامە بۆ کاروباری ئیداری و فەرمی بەکاردەهێنن، بەڵام بەردەوامن لە بەکارهێنانی ئەم ساڵنامەیەدا بۆ بۆنە فەرهەنگییەکان و ئاهەنگە نەتەوەییەکانی کوردی وەک نەورۆز.
No Comment! Be the first one.