ڕاپۆرتی چاویارنیوز
دۆخی عێراق لە ڕووی ژینگە و تێکچوونی کەشوهەواوە، ڕووبەڕووی مەترسی بووەتەوە، پرسی ئاویش یەکێکیترە لەو مەترسییانە، شارەزایانی عێراق دروستکردنی بەنداو لەدیوی تورکیاوە، بە مەترسی گەورە بۆسەر ئایندەی ئاو لە عێراق دەزانن و هۆشیارییانداوە.
کاتێک محەمەد ئەمین فارس راوێژكاری سەرۆكایەتی كۆمار ی عێراق لەبەغداد و لە پێنجەمین كۆنگرەی نێودەوڵەتی بەغداد بۆ ئاو، وتارێکی لە بری د.لەتیف رەشید سەرۆك كۆمار پێشکەشکرد وتی : بەهۆی كاریگەرییە جیهانییەکانەوە ڕاستەوخۆ گۆڕانكاری كەشوهەوا و كەمئاوی، زیادیکردووە و كاریگەریی خراپی بۆ دۆخە مرۆیی و ژینگەییەكان زیاتربوون.
ئاو، دۆسێیەکی تاک ڕەهەندی نییە
لەو کۆنگرەیەدا، ڕاوێژکارەکەی د.جمەمال لەتیف ڕەشید ڕاشیگەیاند: قەیرانی ئاو لە عیراق چیتر لە عێراقدا تەنیا دۆسێیەکی تاکڕەهەندی نییە، بەڵکو مەسەلەیەکی گرنگی نیشتمانی گشتگیرە کە پێویستی بە کۆکردنەوە و یەکخستنی دیدگاکان هەیە لەگەڵ هەماهەنگی هەوڵەکانی سەرجەم لایەنە پەیوەندیدارەکان و کارکردن بەپێی ستراتیجی زانستی کە پاراستنی سەرچاوە ئاوییەکانمان بۆ نەوەکانی داهاتوو مسۆگەر بکات.
ئەو ڕاوێژکارە مەترسییەکانی سەر عێراقی خستەڕوو، کە پێگەی عیراق وەک وڵاتێکی خوارووی ئاو لە حەوزی دیجلە و فورات تەحەدایەکی گەورە دروست دەکات بەهۆی پشتبەستنی بە ئاوی دەرەوەی سنوورەکانی، بەتایبەتی لە تورکیا و ئێرانەوە و تەئکیدیشی لەسەر پێویستی گەیشتن بە رێککەوتنی پتەو و دادپەروەرانە بەتایبەتی لەگەڵ تورکیا لەسەر پشکی ئاوی عیراق. بەشێوەیەک کە مافە مێژووییەکانی بۆ ئەم سەرچاوە گرنگانە مسۆگەر بکات.
تورکیا و بەردانەوەی ئاو
بەپێی ئەو هەڵکەوتە جوگرافییەی عێراق لەسەریەتی، ئەگەر تورکیا ئاوی پێویست بۆ عێراق بەرنەداتەوە، ئەوا عێراق تووشی قەیرانی ئاو دەبێتەوە. ئەمە جگە لەوەی هەرێمی کوردستانیش هەمان کێشەی دەبێت.
لەم بارەیەوە، عەون زیاب وەزیری سەرچاوەكانی ئاوی عێراق رایگەیاند، توركیا بەڵێنیداوە بڕی پێویست ئاو بۆ عێراق بەربداتەوە.
وتیشی، ئێمە سەردانی تورکیامان کردووە و لەگەڵ لێپرسراوانی ئەو وڵاتە لەسەر دۆسێی ئاو گفتوگۆمان کردووە، هەروەها تەیبەت بەو پرسە سەرۆك وەزیرانی عیراق لەگەڵ وەزیری كشتوكاڵ و كاروباری ئاوی توركیا و راوێژكاری سەرۆك كۆماری توركیا بۆ دۆسێی ئاو كۆبوونەتەوە و داوایكردووە توركیا بری پێویست ئاو بۆ عیراق بەربداتەوە، بە تایبەتی كە ئەمساڵ ئاماژەكانی وشكەساڵی و بەرزبوونەوەی پلەكانی گەرما دەركەتون، لەوبارەیەشەوە هەردوولا لێكتێگەیشتنیان هەبوو.
گلدانەوەو بەکۆگاکردنی ئاو
لای خۆیەوە، شارەزایەکی ئاو و هەوا لە وەزارەتی کشتوکاڵی عێراق ڕایگەیاندووە، لە بەنداو و کۆگاکانی ئاودا بڕی ئاوی پێویست دەستەبەر کراوە ، لەبەر ئەوە دۆخی ئاوی لە وڵاتدا زۆر بەباشی سەقامگیرە و هیچ کاریگەرییەکی نەرێنی ئەو هەنگاوەی تورکیامان ناکەوێتەسەر .
ڕاشیگەیاندووە، عەمباری ئاوی عێراق لەئێستادا زیاتر لە 54 ملیار مەتر سێجایە ، کە ئەمە وادەکات عێراق لەو رووەوە دڵنیابێت و هیچ مەترسییەکی لەسەر نەبێت.
شوێنی عێراق و هەرێم مەترسيدارە
هەڵکەوتەی جوگرافی عێراق بەگشتی و هەرێم بەتایبەتی، هەڵکەوتەیەکی خراپە و بەردەوام مەترسی تێکچوونی کەشوهەواو کەمئاوی و کەم بارانیان هەیە، وەرزی وشکەساڵی و نەبوونی سیاسەتی ژینگەیی دروست زیانی زۆری لەم وڵاتە داوە.
مەترسیی تێکچوونی کەشوهەواو بێبارانی، بووەتە هۆی ئەوەی دامەزراوە نێودەوڵەتی و ناوخۆییەکان سەبارەت بە تێکچونی بارودۆخی کەشوهەوا ئاگاداری مترسیدار بڵاوبکەنەوە. بۆیە ڕوانگەی سەوزی عێراق هۆشداریی نوێ دەدات، کە مەترسیدارەو پێویستە دەوڵەت ڕووبەڕووی بووەستێتەوە.
دوپاتی دەکاتەوە، عێراق بەرەو ئەوە دەڕوات ببێتە یەکەم وڵات کە کاریگەریی گۆڕانکاریی کەشوهەوای ناوچەکەی لەسەر بێت، ئەمەش لەئەنجامی وەڵامدانەوەی لاوازی حکومەت و کەڵەکەبوی پشتگوێخستن لە بەڕێوەبردنی سامان و ژینگەدا.
عومەر عەبدولـلەتیف ئەندامى ڕوانگەی سەوزی عێراق لە چاوپێکەوتنێکی تایبەتدا لەگەڵ كەناڵەكانى راگەیاندن ئەوەى دوپاتیكردۆتەوە كە ئێستا عێراق لەنێو ئەو پێنج وڵاتەدایە کە زۆرترین زیانیان بەرکەوتوە بەهۆی گۆڕانی کەشوهەوا و وڵاتەکە بەخێرایی بەرەو کارەساتێکی ژینگەیی دەڕوات
ئاماژە بەوەدەکات، پێوەرەکانی کەشوهەوا لەلایەنە جیاوازەکانەوە خراپتر دەبن، لە پلەی گەرمی زۆرەوە تا کەمبونەوەی بارانبارین و زیادبونی زریانی تۆز و پیسبوونی ژینگە.
پلانەکانی حکومەتی عێراق بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی مەترسییەکان و بۆ چارەسەرکردنی گۆڕانی کەشوهەوا بە شێوەیەک داڕێژرابوو کە تا ساڵی 2025 بەردەوام بێت، بەڵام واخەریکە عێراق بەبێ هیچ سەرکەوتنێک لە هەنگاوەکانیدا دەچێتە ناو ساڵی نوێوە.
قەیرانى ئاو بەرەو کوێ
بەگشتی خاکی عێراق خاکێکی بێئاو نییە بەڵام لەماوەی چەندین دەیە و سەدادا، پشتگوێ خراو و چیتر ئاوی عێراق بەرەو کزبوون ڕۆیشت. ئێستا دەشتەکان بونەتە زەوى وشكانى و بیابانبون دەستیکردوە بە خۆخزاندن بەرەو هەرێمى كوردستان، لە کاتێکدا حکومەتە یەک لە دوای یەکەکان نەیانتوانیوە ستراتیژی درێژخایەن بۆ چارەسەرکردنی قەیرانەکە دابڕێژن. بۆیە بەپێی ڕاپۆرتەکانی نەتەوە یەکگرتوەکان لە نێوان ساڵانی 2015 بۆ 2025 ڕێژەی وشکەساڵی زیاتر لە 30% زیادیکردووە کە ئەمەش زۆر مەترسیدارە و پێویستی بە چارەسەرکردنە.
فشارەکان بۆ شەڕى ئاو
لە زۆرێکی وڵاتاندا، ئێستا ئاو وەک هێز و سیاسەتێک بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ وڵاتانی دیکە بەکاردەهێنرێت، شەڕی ئاو تەنها بە سکاڵا ناتوانرێت سەربکەوێت، بەڵکو پێویستی بە فشاری ئابوری و سیاسی ڕوون هەیە، چونكە بەردەوامیی کورتهێنان لەم بابەتەدا دەتوانێت باشوری عێراق بکاتە ناوچەیەکی بێ گیان.
هەموو ئەم مەترسییانە وادەکەن، هەنگاوی خێرا و ناوازە بگیرێتەبەر و ئەوە دەخاتەڕوو كە ئەگەر حکومەت هەڵسوکەوت نەکات و پرسی ژینگە وەک ئەولەویەتی سەرەکی مامەڵەی لەگەڵدا نەکات، عێراق نەک تەنها کاریگەر دەبێت بە گۆڕانی کەشوهەوا، بەڵکو دەبێتە قوربانی سەرەکی لە ناوچەکەدا.
No Comment! Be the first one.