چویارنیوز – ئاک پارتی کە ماوەی 23 ساڵە حوکمڕانی تورکیایە لە هەوڵدایە پەرلەمانی تورکیا بڕیاری هەڵبژاردنی سەرۆکایەتیی کۆمار بدرێت، بۆ ئەوەی جارێکی دیکە ڕەجەب تەیب ئەردۆغان بتوانێت خۆی کاندید بکاتەوە، بەڵام ئەمە پێویستی بە دەنگی سێ لەسەر پێنجی پەرلەمانتارانی تورکیا و بۆ ئەمە دەبێت ئاک پارتی و مەهەپە و پارتە هاوپەیمانەکانی دیکەی بەرەی دەسەڵات لە دەرگای دەم پارتی بدەن.
لە کاتێکدا ئاک پارتی دەسەڵاتدار هەوڵەکانی چڕ کردووەتەوە بۆ نووسینەوەی دەستورێکی نوێ بۆ تورکیا، ئۆپۆزسیۆن بانگەشەی ئەوە دەکات ئامانج لەو کارە بۆ ئەوەیە تەمەنی سیاسیی ئەردۆغان درێژ بکرێتەوە و بتوانێت بۆ جارێکی دیکە خۆی کاندید بکاتەوە.
هەرچەند ئەردۆغان ئاماژەی بەوەدا کە ئامانجیان لە نووسینەوەی دەستورێکی نوێ بۆ خودی خۆیان نییە و لەو ڕێگەیەوە دەیانەوێت ئەو کێشانەی تورکیا چارەسەر بکەن کە لەو دەستورەوە سەرچاوە دەگرێت، لە دوای کودەتاکەی 1980 کاری پێ دەکرێت.
ڕۆژنامەی تورکیا کە نزیکە لە ئاک پارتی دەسەڵاتدار لە ژمارەی ئەمڕۆی خۆیدا لە زاری چەند سەرچاوەیەکی ئاک پارتی بڵاوی کردەوە، کە بەپێی دەستور دوو ڕێگا لە بەردەم ئەردۆغاندایە بۆ ئەوەی بتوانێت جارێکی دیکە خۆی کاندید بکاتەوە.
ڕێگەی یەکەمیان ئەوەیە پەرلەمان بڕیاری هەڵبژاردن بدات، ڕێگەی دووەمیش ئەوەیە مادەی 101 بگۆڕدرێت.
ئەو مادەیە پەیوەندیدارە بە هەڵبژاردن و خۆکاندیدکردن بۆ سەرکۆمار و ئاماژە بەوە دەدات “یەک کەس تەنیا دەتوانێت دووجار بە سەرکۆمار هەڵببژێردرێت”.
ئاک پارتی وای بە باش دەزانێت بۆ ئەوەی ئەردۆغان ببێتەوە سەرکۆماری تورکیا لەبری گۆڕینی ئەو مادەیەی دەستور، پەرلەمان بڕیاری هەڵبژاردن بدات.
سەرچاوەکانی ئاک پارتی ئاماژە بەوە دەدەن کە ڕاستە ئەردۆغان ڕایگەیاندووە: “ئەو لە خەمی ئەوەدا نییە دیسانەوە هەڵببژێردرێتەوە بە سەرکۆمار و بکرێتەوە بە کاندید”، بەڵام ئەمە بەو واتایە نایەت جارێکی دیکە نابێتەوە بە کاندید.
ئەم سەرچاوانە ئاماژە بەوەدەدەن هێشتا زووە باس لەو بابەتە بکرێت و ساڵی 2027 دەکرێت ئەو بابەتە بهێندرێتە بەرباس.
ئەو مشتومڕ و دەنگۆیانە دوای ئەوە دێت 26ـی ئایار ئاک پارتی بە فەرمی خواستی خۆی بۆ هەڵبژاردنەوەی ئەردۆغان بۆ خولێکی دیکەی سەرکۆماری ڕاگەیاند.
پێویستی بە دەنگی 360 پەرلەمانتارە
بڕیاری ئەنجامدانی هەڵبژاردن لە پەرلەمان پێویستی بە دەنگی سێ لەسەر پێنجی پەرلەمانتارانە (360 پەرلەمانتار).
بەپێی دەستور پەرلەمان دەتوانێت بڕیار لەسەر هەڵبژاردنی سەرکۆمار بدات.
ڕۆژنامەکە بڵاوی کردووەتەوە بەم جۆرە ئەگەر لە 2028 پەرلەمان بڕیاری ئەنجامدانی هەڵبژاردنیدا، ئەوا ئەردۆغان دەتوانێت خۆی بۆ پۆستی سەرکۆمار کاندید بکاتەوە، بەڵام ئەگەر سەرکۆمار بڕیاری ئەنجامدانی هەڵبژاردنیدا، ئەوا ئەردۆغان ناتوانێت بۆ جاری سێیەم خۆی کاندید بکاتەوە.
ئەم بڕیارەی پەرلەمان پێویستی بەوەیە سێ لەسەر پێنجی پەرلەمانتاران دەنگی پێ دەبن و ئێستایش ژمارەی کورسییەکانی ئاک پارتی و مەهەپە و پارتە هاوپەیمانەکانی دیکەی، هێندە نین. بۆیە پێویستی بەوەیە لە دەرگای دەم پارتی بدات.
ئەگەر پەرلەمانتارانی دەم پارتی کە چەند مانگێکە بەهۆی ئەم پرۆسە نوێیەی لە تورکیا بۆ چارەسەرکردنی پرسی کورد بە ڕێگاچارەی ئاشتییانە دەستی پێ کردووە، لێکنزیکبوونەوە لەنێوان دەم پارتی و ئاک پارتی و مەهەپە بەدی دەکرێت، ئامادە بن دەنگ بەو بڕیارە بدەن، ئەوا دەتواندرێت بڕیاری هەڵبژاردن لە پەرلەمانەوە بدرێت و جارێکی دیکە ئەردۆغان خۆی کاندید بکاتەوە بۆ پۆستی سەرکۆمار.
ئاک پارتی و مەهەپە لەگەڵ ئەوەدان ئەردۆغان ببێتەوە سەرکۆماری تورکیا
دوای کۆبوونەوەی دەستەی ناوەندی بەڕێوەبردنی ئاک پارتی، رۆژی دووشەممەی رابردوو 26ـی ئایاری 2025، عومەر چەلیک وتەبێژی ئاک پارتی’ی دەسەڵاتدار جەختی لەوە کردەوە کە ئەگەری خۆکاندیدکردنەوەی ڕەجەب تەیب ئەردۆغان بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی سەرۆکایەتیی کۆماری تورکیا، بەشێک نییە لە بابەتی نووسینەوەی دەستورێکی مەدەنی بۆ تورکیا و گوتی: “وتەکانی دەولەت باخچەلی ئێجگار گرنگن و وەک ئاک پارتی خوازیارین سەرکۆمار(ئەردۆغان) جارێکی دیکە هەڵببژێردرێتەوە”.
ئەم قسانەی عومەر چەلیک لە کاتێکدا دێت دوای ئەوەی ئەردۆغان لە 21ـی ئایار ڕایگەیاند: “نووسینەوەی دەستورێکی نوێمان بۆ گەلەکەمان دەوێت، نەک بۆ خۆمان. من لە خەمی ئەوەدا نیم جارێکی دیکە خۆم کاندید بکەمەوە و خۆم هەڵببژێرمەوە”، دوو ڕۆژ دواتر دەولەت باخچەلی، سەرۆکی گشتیی مەهەپە ڕایگەیاند کە ڕاستییەکی حاشاهەڵنەگرە تورکیا پێویستی بە ئەردۆغانە و گوتی: “سەرکۆمارێک کە خەمی گەل و وڵاتی هەڵگرتبێت، مافی ئەوەی نییە پاشگەز ببێتەوە. بەتایبەت لەو هەلومەرجەی ئێستادا، کە پێشهاتەکانی وڵات، ناوچەکە و جیهان وای بە پێویست دەزانن”.
گۆڕینی دەستوری تورکیا، یان درێژکردنەوەی ماوەی حوکمڕانی ئەردۆغان؟
هەرچەند ئەردۆغان چەند ڕۆژێک لەمەوبەر جەختی کردەوە لەوەی کە ئامانج لە نووسینەوەی دەستورێکی نوێ بۆ تورکیا بۆ ئەوەیە تورکیا لەو کێشانە ڕزگاری بێت کە بە هۆی ئەو دەستورەوە 40 ساڵە بە دەستیانەوە دەناڵێنێت، نەک بۆ ئەوەی جارێکی دیکە خۆی کاندید بکاتەوە بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی کۆمار، بەڵام ژمارەیەکی بەرچاو لە چاودێرانی سیاسی شتێکی دیکە دەڵێن.
ئەو چاودێرانە سەرنج دەخەنە سەر ئەوەی کە ئاک پارتی لەو ڕێگەیەوە دەیەوێت جارێکی دیکە ڕەجەب تەیب ئەردۆغان بتوانێت خۆی بۆ سەرکۆماری تورکیا هەڵببژێرێتەوە، وەک چۆن جاری پێشوو بە هۆی هەموارکردنەوەی دەستور لە 16ـی نیسانی 2017، توانی سێ جار خۆی بۆ سەرۆکایەتیی کۆمار هەڵببژێرێتەوە.
ئەوان جەخت لەوە دەکەنەوە کە ئەگەر ئەردۆغان و ئاک پارتی هێندە لە خەمی نووسینەوەی دەستورێکی مەدەنین بۆ تورکیا، بۆ لە ماوەی 22 ساڵەی حوکمڕانی خۆیاندا بەو کارە هەڵنەدەستان، بەڵام بەهۆی ئەوەی بەپێی یاسا ئەردۆغان بۆی نییە جارێکی دیکە خۆی کاندید بکاتەوە، تازە بە تازە دەیانەوێت دەستورێکی نوێ بنووسنەوە.
هەرچەند بەپێی یاسا کارپێکراوەکانی تورکیا یەک کەس تەنها دەتوانێت بۆ دوو خول ببێت بە سەرکۆماری تورکیا، بەڵام دوای هەموارکردنەوەی دەستور و گۆڕینی شێوازی حوکمڕانی بۆ سەرۆکایەتیی کۆمار، بریار درا لە کاتی کارپێکردن بە دەستوری هەموارکراوەوە ماوەی خولەکانی سەرۆکایەتیی کۆمار هەژمار بکرێن.
ئەردۆغان 12ـە مین سەرکۆماری تورکیایە و بەر لەوەی ببێت بە سەرکۆمار ماوەی 11 ساڵ سەرۆکوەزیران بوو. دوای هەموارکردنەوەی دەستور کە بڕیار درا سەرکۆمار ڕاستەوخۆ لەلایەن خەڵکەوە هەڵببژێردرێت، لە 28ـی ئابی 2014 بە بەدەستهێنانی لە سەدا 51.79ـیی دەنگەکان لە گەڕی یەکەمدا ئەردۆغان بە سەرکۆماری تورکیا هەڵبژێردرا.
ئەردۆغان لە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتیی کۆمار لە 2018 بوو بە کاندیدی هاوبەشی ئاک پارتی و مەهەپەی هاوپەیمانی و توانی لە سەدا 52.59ـی دەنگەکان بەدەست بهێنێت.
ئەردۆغان بۆ جاری سێیەم لە 2023 بووەوە کاندیدی هاوبەشی ئاک پارتی و مەهەپە و هاوپەیمانەکانیان و توانی لە گەڕی دووەمی هەڵبژاردنەکەدا لە سەدا 52.18ـی دەنگەکان بەدەست بهێنێت./ سبەی
No Comment! Be the first one.